Të gjithë kemi kujtime të rreme, dhe ja se si krijohen ato

26 Shtator 2023, 22:48, Kuriozitete Jason Goodyer

Sa e besueshme është kujtesa juaj? A e mbani mend se çfarë po bënit pikërisht në këtë datë 10 vite më parë? Apo e keni të vështirë të mbani mend edhe atë që keni ngrënë dje për drekë? Pavarësisht se sa mirë mendoni se i mbani mend gjërat, fakti është se truri ynë është plot me kujtime të ngjarjeve që nuk kanë ndodhur kurrë, ose me të ashtuquajturat kujtime të rreme.

Dhe sipas shkencës, kjo dukuri nuk është domosdoshmërisht një arsye për t’u shqetësuar. Për ta shpjeguar këtë fenomen të çuditshëm, ne biseduam me dr.Xhulia Shou, studiuese në Kolegjin Universitar të Londrës dhe eksperte në psikologjinë kriminale.

Si ruhen kujtimet në trurin e njeriut?

Kujtimet janë në thelb rrjete neuronesh. Dhe kujtimet autobiografike - pra kujtimet e jetës sonë - përfshijnë lidhjen e pjesëve të ndryshme të trurit. Këto kujtime nuk jetojnë vetëm në një pjesë të vogël të trurit. Në fakt, kur ndiheni sikur po ri-jetoni një përvojë - aromat, pamjet, tingujt, shijet - të gjitha pjesët e trurit që janë përgjegjëse për ndjesi të ndryshme, rekrutohen si pjesë e këtij rrjeti vërtet të madh dhe të komplikuar.

Sa të zakonshme janë kujtimet e rreme?

Të gjithë kanë kujtime të rreme gjatë gjithë kohës. Madje edhe ata që mendojnë se kanë kujtesën më të mirë në botë. Shkencëtarët kanë testuar njerëz që quhen HSAM (njerëz me memorie autobiografike shumë superiore), të cilët kanë kujtimet autobiografike më të mira në botë.

Janë ata lloj njerëzish, të cilët mund t’i pyesësh se çfarë bënë më 2 nëntor 1972, dhe do t’ju tregojnë me detaje çfarë bënë atë ditë. U pa që edhe këta njerëz krijojnë kujtime të rreme, madje gati me të njëjtin ritëm si gjithë të tjerët. Kujtimet e rreme, duket se janë një aspekt thelbësor i mënyrës se si funksionon truri.

Kjo sepse rrjetet e trurit nuk janë të destinuara të jenë statike. Truri funksionon si një organ dinamik dhe i lëngshëm, i cili duhet të sistemojë vazhdimisht informacione të reja. Kjo është arsyeja pse mund të ndryshojnë kujtimet tona .

A ndryshojnë edhe kujtimet e rreme me kalimin e kohës? Si mund t’i dallojmë ato?

Kujtimet e rreme shtohen me kalimin e kohës. Ju krijoni diçka që nuk ka ndodhur dhe truri juaj shton detajet. Edhe pse është e mundur që dikush mund të krijojë një kujtim të rremë që të jetë që në fillim një histori e plotë, kjo nuk është diçka që ndodh zakonisht.

Me shumë gjasa mund të jetë një gënjeshtër. Por nëse flasim për kujtimet, për gjëra që ne besojmë se na ndodhin, kjo kërkon më shumë një proces dhe pak më tepër kohë. Kur krijoni një kujtim të rremë, e nisni me një detaj, dhe më pas nisni të pyesni veten për gjëra të tjera që mund të kenë ndodhur.

Dhe ajo zbukurohet me kalimin e kohës. Për shembull, imagjinoni sikur “Ndoshta u rrëzova nga shkallët kur isha 6-vjeç”. Ju mund të mendoni se si mund të ketë ndodhur kjo. Pastaj herën tjetër që mendoni mbi këtë gjë, e keni tashmë atë imazh në kokën tuaj të vetes duke rënë nga shkallët. Pastaj filloni ta redaktoni, duke shtuar pjesë.

Për shembull rashë nga shkallët dhe godita kokën, e kështu me radhë. Pra kujtimet e rreme zmadhohen me kalimin e kohës, ndërsa kujtimet e vërteta zakonisht ose mbeten të njëjta, ose shpërbëhen sidomos kur kalon shumë kohë. Është shumë më e zakonshme që harrojmë detaje të gjërave që kanë ndodhur, dhe që një kujtim i vërtetë të bëhet më i zbehtë. Ndërsa kujtimet e rreme priren të pasurohen me më shumë detaje.

Si mund t’i shmangim kurthet e kujtimeve të rreme?

Mund të shkruani gjëra, të bëni foto dhe video. Nëse diçka është e rëndësishme, supozoni se do ta harroni atë. Kjo është gjëja kryesore. Një këshillë tjetër është të jeni shumë të vëmendshëm. Sa më të madhe ta bëni ‘gjurmën’ e një kujtimi, aq më shumë ka gjasa ta gjeni sërish më vonë.

Kampionët e kujtesës, e bëjnë këtë gjatë gjithë kohës. Ata përdorin mjete ndihmëse të kujtesës, që i ndihmojnë të “magazinojnë” fragmente më të mëdha të kujtesës. Për kujtimet autobiografike, mund të përshkruani atë që po shihni dhe po përjetoni tani, gati si të jeni një tregimtar, duke ia rrëfyer dikujt tjetër.

A mund të jenë ndonjëherë diçka e mirë kujtimet e rreme?

Kujtimet e rreme duken si defekte, por unë mendoj se ato janë një pjesë thelbësore e të qenit njerëz. Fakti që kemi kujtime të rreme, është një dëshmi e krijimtarisë së trurit dhe aftësisë së tij për të ri-kombinuar vazhdimisht, në mënyrë krijuese informacionin.

Zakonisht në kujtimet e rreme që shoh në studimet e mia, njerëzit përdorin njerëz të vërtetë, vende reale, gjëra që kanë dëgjuar apo parë, ndoshta në filma apo gjetkë. Por ato janë që të gjitha pjesë të vërteta të informacionit. Një kujtim i rremë, është thjesht kombinimi i gjithë kësaj në një tregim që nuk ju ka ndodhur në të vërtetë.

Kjo është një aftësi e pabesueshme. Është ndoshta një nga gjërat që na përcakton vërtet si specie dhe mendoj se është një gjë e bukur. Nëse do të shpëtonim nga kujtimet e rreme, pra le të themi që papritur të nisnim të kishim kujtime të përsosura, do të shpëtonim nga shumë gjëra të tjera që i vlerësojmë./ “Science Focus” - Përkthyer dhe përshtatur nga CNA