LEXO PA REKLAMA!

SHKARKO APP

App Store
Google Play

E fundit!

x

The 15-Minute City: Utopia or Accessible?

2023-03-26 09:31:00, Kuriozitete CNA

The 15-Minute City: Utopia or Accessible?

All over the world cities are growing faster and faster, and with them the problems that arise when planning is bad. These include social inequalities and exclusion, a congested transport network, smog and related health and environmental damage.

According to the UN, if until 15 years ago the same amount of people who lived in the city also lived in the countryside, by 2050 two thirds of the approximately 10 billion inhabitants of the earth will live in urban areas. One idea of ??how to make this future more sustainable, with greater life values ??and healthier, is the idea called the "15-minute city".

Pazari, lulishtja dhe puna, të arritshme shpejt në qytetin 15-minutësh

Cilësi më e madhe jete për banorët e qytetit dhe plotësimi i të gjitha nevojave në një distancë të shkurtër: Ideja bazë e një qyteti 15-minutësh është që banorët e tij të arrijnë ta bëjnë çdo gjë të nevojshme duke ecur 15 minuta në këmbë ose me biçikletë. Shumë njerëz që jetojnë sot në qytetet e mëdha vetëm në ëndërr mund ta shohin një gjë të tillë: Sepse bllokimet e trafikut në rrugën për punë ose lidhjet shpesh të këqija të mjeteve publike të transportit kushtojnë shumë kohë dhe nerva.

The 15-Minute City: Utopia or Accessible?

Pavarësisht nëse rruga të çon në punë, në dyqan, në shkollë, te doktori, në sport, në park, në restorant apo tek institucionet kulturore, kemi të bëjmë me "aksesin për këdo, kurrdoherë”, shkruan Carlos Moreno nga Universiteti i Sorbonës në Paris, i cili e ka formuluar për herë të parë këtë ide në vitin 2016. Një koncept që i vendos njerëzit dhe nevojat e tyre në bazë të planifikimit urban, një lloj "Human centered design". 

Për të projektuar qytetet me vlera më të mëdha për të jetuar dhe më të qëndrueshme, urbanistët duhet të ndryshojnë mënyrën e të menduarit: Sipërfaqet e gjelbra, sporti, kinematë dhe dyqanet duhet të shkojnë atje ku janë njerëzit, ku jetojnë ata, dhe jo anasjelltas, thotë Benjamin Büttner, eskpert mobiliteti në Univesitetin Teknik të Mynihut.

Për këtë gjë nuk është e nevojshme që çdo gjë të rrëzohet përtokë dhe të ndërtohet nga e para, thotë ai, mjafton vetëm që hapësirat ekzistuese thjesht të rimodelohen.

Përveç kësaj me qytetin 15-minutësh është e lidhur edhe një koncept i qartë mobiliteti: sidomos më pak makina dhe më shumë vend për biçikletat dhe këmbësorët, rrugë të sigurta për fëmijët, njerëzit me aftësi të kufizuara ose të moshuarit si dhe krijimi i hapësirave për lëvizje dhe këmbim social. "Makinat përbëjnë problem për qendra e qytetit. Ato zënë shumë vend. Ato pengojnë sidomos mobilitetin aktiv,” sqaron Büttner.

Nga Parisi në Shangai: Gjithnjë e më shumë qytete bëjnë rindërtime 

16 qytete në gjithë botën janë duke zbatuar ose kanë planifikuar ta venë në jetë konceptin e qytetit 15-minutësh. Konceptet janë të ndryshme: Kështë për shembull disa qytete janë përqendruar te koncepti 20-minutësh, të tjerë tek ideja 10-minutëshe, disa përqendrohen fillimisht te lagje të veçanta, të tjerë rimodelojnë të gjithë qytetin.

The 15-Minute City: Utopia or Accessible?

Ndër pionierët e parë është mes të tjerëve edhe kryqyteti francez, Parisi. Mbas prezantimit të konceptit nga Carlos Moreno në vitin 2016, kryetarja e Bashkisë, Anne Hidalgo e përfshiu idenë e qytetit 15-minutësh në fushatën e saj zgjedhore dhe filloi me zbatimin e tij. Në qendër të konceptit të Parisit, është shkolla ajo që është qendra e lagjes përkatëse. Prandaj oborret e shkollave kthehen në parqe, në mënyrë që ato të përdoren për aktivitete të tjera mbas përfundimit të orarit të mësimit dhe në fundjavë.

Përveç kësaj, gjysma e 140 mijë vendeve të parkimit do të rimodelohen dhe do të kthehen në sipërfaqe të gjelbra, kënde lojërash, vende takimi me fqinjët ose vende ku vendosen biçikletat. Deri në vitin 2026 të gjitha rrugët e kryeqytetit francez do jenë të përdorshme nga biçikletat.

Në vitin 2016 Shanghai bëri të ditur futjen në jetë të të ashtuquajturës "15-minutes community life circles". Atje në të ardhmen do arrihet që çdo lloj aktiviteti të kryhet brenda 15 minutash rrugë më këmbë. Edhe 50 qytete të tjera kineze duan ta përdorin këtë koncept.

Më shumë kualitet jete për banorët e qyteteve kërkon të arrijë edhe një nismë në Britaninë e Madhe. Qeveria britanike ka bërë të ditur se në kuadër të programeve të rinatyrimit në gjithë vendin, në të ardhmen do të jetë e mundur që nga vendi i banimit të arrihet në sipërfaqet e gjelbra ose në ujë me akses publik brenda 15 minutave. 

"Superishujt" ose superlagjet e Barcelonës

Barcelona e Spanjës është duke eksperimentuar prej disa kohësh me të ashtuquajturat "superilles”, në shqip "superishujt” ose "superblloqet”. Për këtë disa blloqe banesash bëhen bashkë në një superbllok. Vetëm banorët ose makinat e furnizimit lejohen të hyjnë me makinë, dhe shpejtësia maksimale është 10 kilometra në orë.

Në shumë rrugë makinat nuk lejohen që të hyjnë dhe rrugët përdoren për qëllime të tjera. Aty ku më parë ka pasur sheshe parkimi, tani janë mbjellur pemë, fëmijët luajnë në kënde lojërash dhe të moshuarit ulen në hije në stolat e parkut dhe lulet ose perimet lulëzojnë në shtretërit e luleve dhe perimeve.

The 15-Minute City: Utopia or Accessible?

"Urbanizim taktik”, e quan Büttner këtë koncept. Konceptet provohen përkatësisht nga 2 deri 6 muaj, "për të parë nëse situata është përmirësuar apo keqësuar. Kështu që ende mund të thuhet le të kthehemi mbrapsht, aty ku ishim. Por nëse situata është përmirësuar, atëherë ajo mund të kthehet në një masë që merret për ndryshim të përhershëm.” 

Aktualisht në Barcelonë 60 për qind e hapësirës publike dhe 85 për qind e rrugëve përdoren për transport. Më shumë se gjysma e banorëve janë të detyruar të jetojnë me zhurmë dhe ndotje ambienti, që i kalon vlerat maksimale të vendosura nga WHO, Organizata Botërore e Shëndetësisë, dhe që çon në rritjen e nivelit të vdekjeve. Në lagjet e reja, transporti i motorizuar do të reduktohet me 21 për qind. Në të ardhmen, në vend të 56 për qind të njerëzve vetëm 6 për qind do të jenë të detyruar të jetojnë me ndotje ambienti mbi kufirin e lejuar.

A dëmtohet biznesi nga ndalimi i qarkullimit të makinave?  

Kush nuk ka nevojë për makinë për jetën e përditshme, kursen para. Qytetet që investojnë në ndërtimin e rrugëve për biçikleta dhe këmbësorë, për transport publik dhe sipërfaqe të gjelbra, janë më tërheqëse për turizmin dhe joshin vizitorët.

Studimet tregojnë se rrugët për biçikleta dhe këmbësore në qytete dhe rajone ulin shpenzimet, sepse jepen më pak para për mirëmbajtjen e rrugëve dhe sektorin publik të shëndetit.

Sipas Shoqatës europiane të çiklistëve efektet pozitive të lëvizjes me biçikleta vlerësohen të arrijnë vetëm në BE shifrat mbi 90 miliardë euro. Kurse transporti i motorizuar shkakton shtimin e kostove vjetore me 800 miliardë euro më shumë për shëndetin, ambientin dhe infrastrukturën.

Shumë pronarë biznesi janë fillimisht skeptikë, sepse tremben nga rënia e shitjeve nëse klientët nuk mund të vijnë me makinë. Faktikisht, edhe ata mund të përfitojnë nga rregulli 15-minutësh, siç ka ndodhur në qytetin Portland në perëndim të SHBA-së, ku transporti i makinave ka rënë me 20 për qind. Bizneset vendase atje kanë pasur njëkohësisht rritje të shitjeve me 1,2 miliardë dollarë më shumë, sepse këmbësorët dhe biçikletat kanë blerë më shumë gjatë rrugës.

Konceptet 15-minutëshe të ndryshme për çdo vend 

Në mënyrë që sa më shumë njerëz të përfitojnë nga rimodelimi i qyteteve dhe në mënyrë që të pengohen pabarazitë e reja dhe xhentrifikimi, e rëndësishme është sipas ekspertëve përzierja sociale e lagjeve dhe përfshirja e sa më shumë lagjeve në rimodelim. Për këtë duhet ndryshuar mënyra e të menduarit për rregullat e përdorimit dhe kategoritë klasike të urbanizimit siç janë qendra e qytetit, lagjet e banimit, periferia, zona industriale, zona periferike, kategori që kanë kontribuar në gjithë botën për rritjen e pabarazive sociale dhe margjinalizimin e bërë në qytete. 

Sipas Büttner-it ajo që nevojitet është dëshira politike dhe guximi i politikanëve dhe administruesve, si dhe dialogu gju më gju me të gjithë pjesëmarrësit.

Because the general solution for all cities does not exist. Every country, every social, economic and ecological framework of a city is different from the others, emphasizes Büttner. And depending on the context, decisions must also be made as to which measures are more appropriate./ DW

Lajmet e fundit nga