LEXO PA REKLAMA!

SHKARKO APP

Pse disa njerëz përjetojnë një kthjelltësi mendore befasuese përpara ndarjes nga jeta?

27 Nëntor 2022, 08:37, Blog CNA

 Pse disa njerëz përjetojnë një kthjelltësi mendore

Kthjelltësia në çastet e fundit të jetës, është një fenomen që shihet në mesin e pacientëve me sëmundje terminale, ku ata përjetojnë një fluks të papritur energjie, vigjilencë dhe vetëdijeje përpara vdekjes. Në serialin  famshëm amerikan “Grey’s Anatomy”, ky fenomen quhet “The Surge” (Dallga), dhe i tillë është momenti kur Mekstemi sheh vdekjen me sy pas një aksidenti ajror gati fatal.

Por në atë episod, Mark Sloan përjeton një ripërtëritje të habitshme fizike, dhe fillon të jetë shumë i kthjellët mbi faktet kryesore të jetës së tij dhe rrugëtimin që e pret. Kthjelltësia i jep atij mundësinë për të udhëzuar mjekët dhe infermierët se si të kujdesen për të deri në fund të jetës, përpara se të bjerë në një koma të pakthyeshme.

Është një histori tronditëse e frymëzuar nga ngjarje të vërteta, të dëshmuara nga punonjësit e spitalit, por edhe familjarët e shumë njerëzve me sëmundje terminale. Ne e dimë që kjo gjë ndodh, por çfarë është në fakt kthjelltësia mendore para vdekjes dhe pse ndodh ajo?

Çfarë është në thelb kjo dukuri? Dr.Majkëll Nahm, një biolog që po merret prej disa kohësh me studimin e këtij fenomeni, e përkufizoi atë në një artikull të botuar në “Journal of Near-Death Studies” si “një rishfaqje e aftësive mendore normale ose të forcuara në mënyrë të pazakontë tek pacientët e shurdhër, të pavetëdijshëm apo të sëmurë mendorë pak para vdekjes, përfshirë një rritje të konsiderueshme të humorit dhe dashurisë shpirtërore, apo aftësinë për të folur në një mënyrë të pazakonshme shumë shpirtërore, dhe me një ngazëllim të paparë më herët”.

Nahm është një nga ekspertët më të njohur në kërkimet mbi këtë dukuri, dhe bashkautor i një rishikimi të rëndësishëm të vitit 2009 të raporteve të kthjelltësisë mendore para vdekjes tek jo pak njerëz, së bashku me Brus Grejson.

Hulumtimi i tyre zbuloi se ky fenomen jo vetëm që i rikthen njerëzit e sëmurë në një gjendje të shkëlqyer fizike dhe mendore. Por ai vërehet edhe tek njerëzit me sëmundje mendore, të cilët bëhen asimptomatikë të gjendjes së tyre specifike pak kohë para vdekjes.

Kjo dukuri ende misterioze, ka bërë që tek njerëzit që kishin jetuar me çmenduri për vite të tëra, të rishfaqen funksionet njohëse të mëparshme, vetëm për të vdekur disa kohë më pas.

Po sa kohë para vdekjes mund të ndodhë kjo dukuri?

Hendeku midis kthjelltësisë dhe kohës së vdekjes, ka shkaktuar debat rreth emrit të fenomenit. Disa kërkime e kanë pagëzuar me emrin “kthjelltësi paradoksale”, për shkak të faktit se gjendja e qartësisë mendore mund të fillojë në orë, ditë, javë apo edhe disa muaj më parë para momentit të vdekjes.

Me parametra të tillë të paqartë, dikush mund të vërë në dyshim vlefshmërinë e fenomenit. Por siç thotë dr.Bazil Eldadah nga Instituti Kombëtar i Plakjes për “The Guardian”, kërkimet paraprake thonë se kjo lloj kthjelltësie është reale, dhe madje mund të jetë e zakonshme. “Mendoj se është e sigurt të thuhet se ky fenomen ekziston, dhe ka të ngjarë të ekzistojë më shpesh nga sa presim, apo nga sa do të kishim besuar”- shprehet ai. Por pse ndodh? Sipas një studimi të vitit 2009, rastet historike të kësaj kthjelltësie u shpjeguan si pasoja të mënyrës se si ndryshon fiziologjia e trurit tonë kur një njeri është duke vdekur, edhe pse mungojnë shpjegimet e hollësishme për ta mbështetur këtë.

Është një fenomen veçanërisht i çuditshëm për t’u shpjeguar, siç shihet edhe te pacientët, funksioni i trurit i të cilëve konsiderohet i dëmtuar në mënyrë të pakthyeshme nga sëmundjet, si në rastin e Alzheimerit. Atëherë, si është e mundur që kujtimet në dukje të fshira të bëhen sërish të aksesueshme për të sëmurin?

Për momentin, përgjigjja është se ne nuk e dimë. Dëshmitë mbi kthjelltësinë në momentet e fundit të jetës, kanë bërë që shumë njerëzit të kapërcejnë sëmundjet dhe dëmtimet e trurit si absceset, goditjet në tru dhe tumoret, duke rikujtuar ngjarje dhe njerëz që mendohej se personi në fjalë i kishte harruar.

Ndër disa nga rrëfimet më të pabesueshme është historia e një vajze të re të quajtur Ana Ehmer raportoi Xhesi Bering për” Scientific American”. Ajo ishte me aftësi shumë të kufizuara që nga lindja, dhe më vonë u mbajt në një azil ku përjetoi shumë infeksione, midis tyre meningjit në formë të rëndë që i dëmtoi shumë trurit.

Por pavarësisht gjithë kësaj, dhe pavarësisht se nuk kishte mësuar kurrë të fliste, ajo u dëgjua duke kënduar me vete në gjysmën orën e fundit të jetës. Nahm thotë se nëse kjo lloj kthjelltësie mund të sjellë një lehtësim kaq të thellë të çrregullimeve mendore para vdekjes, kuptimi i mekanizmave të saj mund të jetë vendimtar në “zhvillimin e terapive të përmirësuara, dhe për një kuptim më të mirë të aspekteve të pazgjidhura të njohjes dhe përpunimit të kujtesës”.

Përkthyer nga CNA.al

Lajmet e fundit nga